پمپ قلب

پمپ قلب

پمپ قلب که به آن دستگاه یا ماشین قلب و ریه، بای پس قلبی-ریوی، CPB وCardiopulmonary bypass  نیز گفته می شود، دستگاهی است که می تواند در عمل های جراحی وظیفهی قلب و ریهی فرد را برعهده بگیرد. این بدین معناست که در مواقع لازم مثل عمل جراحی قلب باز، ماشین قلب و ریه، به جای قلب عمل پمپاژ خون و به جای ریه عمل اکسیژن رسانی به خون را انجام می دهد. 

عملکرد اصلی دستگاه، رساندن خون اکسیژن رسانی شده به مغز و دیگر اندام های حیاتی بدن است تا کادر جراحی بتوانند روی قلبی که خالی از خون و بی حرکت است به راحتی جراحی را انجام دهند. خونی که به قلب باز می گردد ابتدا وارد دستگاه شده و سپس به رگ ها باز میگردد. پس از اتمام جراحی، قلب دوباره شروع به کار کرده و دستگاه قلب و ریه از بیمار جدا می شود. 

این دستگاه توسط پرفیوژنیست یا تیم پمپ کار می کند در این کار تخصص دارند و برای آن آموزش دیده اند. عملکرد پرفیوژنیست زیر نظر جراح و متخصص بیهوشی بررسی شده و انجام می شود. 

اجزای دستگاه

اجزای اصلی این دستگاه پمپ و اکسیژناتور هستند که وظیفه ی خروج خون کم اکسیژن از بدن، اکسیژن رسانی به آن و بازگرداندن خون غنی از اکسیژن به بدن را بر عهده دارند. اجزای این دستگاه توسط لوله هایی به هم متصل می شوند که از جنس سیلیکون یا PVC باشند. دیگر اجزای مهم این دستگاه عبارتند از:

• سوپاپ های تنظیم کنندهی دما
• تیوب ها (لوله ها)
• فیلتر ها

کاربرد های ماشین قلب و ریه

• پمپاژ خون 
• اضافه کردن اکسیژن به خون
• فیلتر کردن
• حذف کربن دی اکسید و دیگر ضایعات خون
• تزریق داروهای گوناگون مثل داروی بیهوشی داخل خون
• القاء هیپوترمی (سرد کردن خون به منظور پایین آوردن دمای بدن و محافظت از مغز و دیگر اندام ها هنگام جراحی) 
• بدن به مدت 45 دقیقه می تواند در این حالت بدون گردش خون دوام بیاورد. در صورتی که جریان خون در دمای عادی بدن قطع شود، تنها پس از 3 تا 4 دقیقه، مغز آسیب جدی دیده و معمولا منجر به مرگ می شود.
• گرم کردن بدن افرادی که دچار هیپوترمی شده اند.
• ساکشن درون قلبی

نحوه ی عملکرد

در ابتدا، جراح کانولا ها که تیوب های کوچکی هستند را وارد سرخ رگ ها یا سیاهرگ های اصلی بیمار می کند که معمولا بزرگ سیاهرگ زبرین (superior vena cava)، بزرگ ‌سیاهرگ زیرین (inferior vena cava) و آئورت هستند. نحوه ی قرارگیری لوله ها توسط جراح انتخاب می شود. لازم است این لوله ها دور از محل جراحی قرار داده شوند تا در کار جراح خللی ایجاد نشود. این دو لوله کمک می کنند ،خون پیش از رسیدن به قلب از بدن خارج شده و پس از اکسیژن رسانی وارد بدن شود تا جراح بتواند در محلی تقریبا خالی از خون جراحی را انجام بدهد. یک لوله ی دیگر نیز مستقیما به قلب یا در نزدیکی آن وصل می شود که به دستگاه متصل نیست و از آن برای شست و شوی قلب با نوعی محلول پتاسیم می شود که به ثابت ماندن قلب کمک می کند. پس از اثر کردن محلول و فلج موقت قلب، ماشین قلب و ریه به کار افتاده و وظایف قلب و ریه را بر عهده می گیرد.

هنگامی که کانولا ها متصل شدند، خون کم اکسیژن بیمار، از رگ های بدن وارد دستگاه می شود. این دستگاه جلوی خون را در حفرهی بالای قلب، پیش از آن که به قلب برسد می گیرد. سپس با استفاده از پمپ، خون را وارد یک خزانه به نام اکسیژناتور می کند. در اکسیژناتور اکسیژن به صورت حباب وارد سلول های قرمز خون می شود که منجر به تغییر رنگ تیره ی خون به رنگ روشن می شود. (رنگ قرمز روشن در خون به معنای غنی بودن آن از اکسیژن است، در حالی که رنگ تیره در خون، یعنی مقدار اکسیژن آن کم است.) سپس فیلتر ها، حباب های هوا را از خون پر از اکسیژن جدا می کنند و خون از یک لوله یا تیوب پلاستیکی دیگر عبور کرده و خود را به آئورت می رساند. در آخر، خون غنی شده با اکسیژن از آئورت به سایر اندام های بدن منتقل می شود.

چرا از ماشین قلب و ریه استفاده می کنیم؟

برای این که بتوانیم بدون آسیب رساندن به بیمار، حرکت قلب را متوقف کنیم، لازم است خون غنی شده با اکسیژن، هنگام جراحی به طور پیوسته در بدن بیمار گردش پیدا کند. از این دستگاه برای دو مسئلهی مهم استفاده می شود که مهم ترین مسئله، ساکن نگاه داشتن قلب برای عمل های جراحی است. در واقع انجام برخی از جراحی های قلب، هنگامی که قلب در حال تپیدن است غیر ممکن است، زیرا جراحی روی بافتی انجام می شود که در حال حرکت است. همچنین جراحی بدون پمپ قلب، ممکن است منجر به از دست رفتن مقدار زیادی از خون بدن بشود.

برای مثال هنگام عمل پیوند قلب، لازم است قلب بیمار از بدنش خارج شود تا بتوان قلب پیوندی را درون بدن بیمار قرار داد. بدون استفاده از پمپ قلب که در این مدت وظیفه ی قلب را بر عهده می گیرد، این کار غیر ممکن است. این مسئله در رابطه با برخی از جراحی های ریه نیز صدق می کند. این بدین معنی است که در جراحی هایی مانند عمل پیوند ریه، لازم است دستگاهی باشد تا به جای ریه عمل اکسیژن رسانی به خون را انجام دهد. برای بیمارانی که مشکلات قلبی کشنده ای دارند، از پمپ قلب نه برای جراحی، بلکه برای زنده ماندنشان استفاده می شود. در برخی مواقع نادر، ممکن است بیمار تا هنگامی که قلب پیوندی برایش پیدا شود، تحت درمان با پمپ قلب قرار بگیرد.